Het rouwende brein
Lang heb ik gedacht dat rouw vooral een emotioneel en fysiek proces is. Het wordt geassocieerd met zichtbare emoties (huilen, boosheid) maar ook met het gevoel van hartzeer (gebroken hart), onderbroken nachten, moeite met concentreren en vermoeidheid. Er is nu echter ook wetenschappelijk onderzocht wat het effect van het verliezen van een geliefde is op ons brein. Het boek Het rouwende brein, geschreven door Neurowetenschapper Mary-Frances O’Connor, legt dit op heldere wijze uit. De definitie van geliefde kan overigens ruim worden gelezen; het geldt voor alle verliezen van dierbaren waar sprake is van een hechte relatie.
In het boek wordt een vergelijking gemaakt met Google Maps, maar dan in ons brein. Een metafoor die helpt om te snappen waarom verlies zo intens voelt, en wat het effect van tijd (lees leren) is op rouwen.
Onze interne Google Maps
We lopen als het ware altijd in twee werelden tegelijk rond; de reële wereld en een virtuele wereld. De virtuele wereld is een soort Google Maps in je hoofd; je brein weet bijvoorbeeld feilloos hoe jij je in het donker in je huis kunt bewegen zonder je te stoten aan een tafel. Misschien ken je het wel als je bijvoorbeeld je prullenbak hebt verplaatst; de eerste paar keren loop je onbewust naar de oude plek toe om iets weg te gooien.
Ons brein doet dit niet alleen bij tastbare objecten, ook onze geliefden worden in onze Google Maps geplaatst. Ons brein weet altijd globaal waar onze geliefden zich op dit moment bevinden (ruimte), wanneer we ze weer zien (tijd) en dat ze er voor ons zijn als we ze nodig hebben (nabijheid).
Bij een overlijden is je geliefde niet langer in tijd en ruimte te vinden. En kan ons ook niet meer steunen, iets wat je bij een verlies juist zo hard nodig hebt. Bij rouw ontstaat er dus een mismatch tussen de virtuele kaart die je altijd gebruikt om je geliefden te vinden en de realiteit dat zij na hun dood niet langer te vinden zijn. Ons brein vult de kaart automatisch in en denkt dat iemand ver weg is of later wel zal terugkomen. De ondenkbare situatie dat zij helemaal niet op de kaart staan, de paniek en de verwarring die dit veroorzaakt, is een van de redenen waarom rouw ons zo kan overweldigen.
Rouwen is leren door nieuwe ervaringen op te doen
Het brein heeft nieuwe ervaringen nodig om de bestaande Google Maps te overschrijven. De keren dat je wakker wordt naast een leeg bed; na een tijd leert je brein dat dit de nieuwe realiteit is en neemt de emotionele reactie op deze situatie af. Ik weet nog de eerste keer dat ik langs een haven reed. Varen was onze lust en ons leven en ik voelde intens verdriet bij het zien van al die bootjes. De tweede en derde keer riep het nog steeds veel emotie op. Inmiddels heb ik vaker een haventje bezocht en kan ik er met weemoed naar kijken. Het verdriet overspoelt me niet meer, ik kan nu genieten van de mooie herinneringen. En dat is wat ons brein te doen heeft na het verlies van een dierbare; leren door het opdoen van nieuwe ervaringen, waarmee de interne Google Maps wordt overschreven. Uiteraard kent rouw veel meer facetten dan alleen de invloed op ons brein, daarover meer in onze volgende blogs.
Hedwig
Afscheid nemen is niet loslaten, het is een andere manier van vasthouden